ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ‘ΑΜΕΣΗΣ’ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
1. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ (ΟΡΩΝ) ΓΙΑ ΑΝΤΙΟΛΙΓΑΡΧΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ
Από την παγκόσμια πρακτική και θεωρητικά εμπειρία θα μπορούσαμε να καταλήξουμε ότι οι αρχές-προϋποθέσεις της εργατικής Δημοκρατίας είναι οι πιο κάτω.
Για να έχουμε την εξουσία του λαού απαιτούνται κάποιες απαραίτητες προϋποθέσεις. Η έλλειψη μιας ή περισσότερων εξ αυτών οδηγεί σε ολιγαρχικές καταστάσεις. Έτσι η ολιγαρχία θα κοιτά να επεμβαίνει πάνω σε αυτές τις υλικές προϋποθέσεις της δημοκρατίας για να οδηγήσει τη λειτουργία της κοινωνίας σε ολιγαρχικά αποτελέσματα.
Προϋπόθεση 1η
Δυνατότητα συμμετοχής (χωρίς αποκλεισμούς) σε μια συλλογικότητα ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ, των σχετιζόμενων σημαντικά ή άμεσα, με το κοινό αντικείμενο ή τα αντικείμενα.
Μια συλλογικότητα φτιάχνεται πάνω στη βάση κοινών προβλημάτων ή στόχων μεταξύ των μελών της. Δηλαδή η συλλογικότητα φτιάχνεται στη βάση κάποιου κοινού ή κοινών αντικειμένων αναφοράς.
Εδώ θα πρέπει να έχουν δυνατότητα συμμετοχής όλοι οι πολίτες που έχουν σημαντική ή άμεση σχέση αναφοράς με το ή τα κοινά αντικείμενα.
Πχ για τα θέματα ενός χωριού (τα οποία θέματα αφορούν όλους τους κατοίκους), δεν θα πρέπει να αποκλείονται κάποιοι κάτοικοι από την διαδικασία λήψης των αποφάσεων όπως γυναίκες κλπ.
Ετούτο γιατί εκτός των διάφορων αρνητικών αποτελεσμάτων που ένα τέτοιο γεγονός θα επιφέρει, θα μπορεί να αλλοιώσει την πραγματική πλειοψηφία και έτσι να καταστρατηγηθεί η αρχή της πλειοψηφίας στη λήψη των αποφάσεων.
(Στην αρχαία (ελλιπή) Αθηναϊκή Δημοκρατική πολιτεία ήταν αποκλεισμένοι από την συνολική κοινωνική συλλογικότητα, οι γυναίκες και οι δούλοι και αυτός ήταν ένας από τους πολύ σημαντικούς λόγους που καθιστούσε εκείνη τη δημοκρατία αρκετά ελλιπή και ήταν επίσης ένας από τους λόγους που την οδήγησαν τελικά στην πτώση της).
Προϋπόθεση 2η
Δυνατότητα συμμετοχής στις διαδικασίες των αποφάσεων, όλων των μελών της συλλογικότητας σε ΟΛΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ του κοινού αντικειμένου.
Για παράδειγμα.
Αν η συλλογικότητα είναι όλη η κοινωνία, δεν μπορεί να επιτρέπεται στο λαό να συμμετέχει σε αποφάσεις που αφορούν θέματα μόνο οικογενειακού δικαίου ή και σε κάποια άλλα και να του απαγορεύεται να αποφασίζει, ας πούμε για θέματα οικονομίας.
Και αν του επιτρέπεται να αποφασίζει για την οικονομία δεν μπορεί οι αποφάσεις του να περιορίζονται σε ένα ή μερικά οικονομικά θέματα και να του απαγορεύεται να αποφασίζει, επί παραδείγματι, στο ΤΙ, ΠΩΣ θα παράγεται ο κοινωνικός πλούτος και στο πως θα διαμοιράζεται.
Είναι καθαρό ότι αν του αποκλειστούν κάποια θέματα από τη δυνατότητά του να αποφασίζει, σε αυτά τα θέματα θα έχουμε ολιγαρχικές αποφάσεις και αν αυτά τα επί μέρους θέματα είναι σημαντικά τότε ολιγαρχικοποιείται όλο το οικονομικοπολιτικό σύστημα.
Προϋπόθεση 3η
Ελεύθερη έκφραση απόψεων για κάθε μέλος της συλλογικότητας για όλα τα θέματα.
Είναι ευνόητο ότι η απαγόρευση της ελεύθερης έκφρασης των πολιτών ανοίγει τα παράθυρα διάπλατα για ολιγαρχική διαμόρφωση απόψεων και κατά συνέπεια ολιγαρχική τελική απόφαση.
(Στις στρατιωτικού τύπου ολιγαρχίες και στα κράτη του πρώην κρατικού καπιταλισμού και κατά τους νοσταλγούς αυτών απαγορεύεται η ελεύθερη έκφραση όλων των απόψεων)
Προϋπόθεση 4η
Δυνατότητα για ισότιμη έκφραση των απόψεων. (ισηγορία ή ισοκατανομή δύναμης στην έκφραση)
Και αν ακόμα εφαρμοστούν οι πιο πάνω προϋποθέσεις, ισχύς τους μπορεί κάλλιστα να εξουδετερωθεί πλήρως ή αρκετά από την έλλειψη ισηγορίας. Αν δηλαδή το ΚΑΘΕ μέλος της συλλογικότητας δεν έχει θεσμικά και αντικειμενικά την ίδια δυνατότητα σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο μέλος να εκφράζει (άμα επιθυμεί) την άποψή του (απέναντι σε όλα τα άλλα μέλη της συλλογικότητας) τότε θα προκληθεί «ολιγαρχικοποίηση» λειτουργίας και αποτελέσματος.
Και επειδή τα μέσα με τα οποία μπορεί κανείς να επικοινωνήσει με το σύνολο των μελών μιας μεγάλη συλλογικότητας είναι τα ΜΜΕ (τηλεόραση, ραδιόφωνο, τύπος κλπ) η δυνατότητα για ισότιμη έκφραση των απόψεων σημαίνει δυνατότητα ισότιμης χρήσης αυτών των ΜΜΕ.
Όλοι γνωρίζουν ότι η δύναμη επηρεασμού αυτών των μέσων είναι τεράστια. Παλαιότερα κυκλοφορούσε το εξής λεχθέν. «Δώσε μου τον έλεγχο της τηλεόρασης για ένα χρόνο και θα σου κάνω την Ελβετία κομμουνιστική και την Σαουδική Αραβία χριστιανική».
Σήμερα στα ολιγαρχικά συστήματα του κοινοβουλευτισμού η κάθε αντισυστημική άποψη έχει σχεδόν εκμηδενιστεί. Οι διαφορετικές αλλά συστημικές απόψεις αφήνονται μεν να ακούγονται αλλά σε μικρά ποσοστά και οι αντισυτημικές καθόλου ενώ οι κυρίαρχες συστημικές απόψεις μονοπωλούν κυριολεκτικά τη ροή της πληροφόρησης που ουσιαστικά είναι παραπληροφόρηση και δια μέσου αυτού του όπλου επιτυγχάνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό ο έλεγχος της κοινωνικής συνείδησης. Άρα εκτός από τους θεσμούς των ολιγαρχικών αποφάσεων προηγούνται έχουμε επί πλέον θεσμούς ολιγαρχικοποίησης της κοινωνικής συνείδησης.
Επίσης σήμερα, στις μικρότερες συλλογικότητες (πχ κόμματα) υπάρχει ένα μέσο, κυρίως έντυπο, με το οποίο επικοινωνούν όλα τα μέλη. Όμως οι απόψεις που εκφράζονται μέσα από τέτοια έντυπα είναι κυρίως οι απόψεις της ηγεμονικής ομάδας. Ενώ λοιπόν το κάθε απλό μέλος έχει τη δυνατότητα να εκφράζει τις απόψεις του μόνο στους γνωστούς του (5-10 άτομα), τα μέλη της ηγεμονικής ομάδας μπορούν, δια μέσου του έντυπου που ελέγχουν, να επικοινωνούν με χιλιάδες μέλη σε όλη τη χώρα. Σε τούτη την περίπτωση δεν υπάρχει ισοκατανομή δύναμης (ίδιας δυνατότητας) στον τομέα της έκφρασης μεταξύ των μελών ενός τέτοιου κόμματος.
Προϋπόθεση 5η
Ισότιμη δυνατότητα μεταξύ των μελών της συλλογικότητας για κατάθεση προτάσεων προς ψήφιση. (Ισοκατανομή δύναμης στην κατάθεση προτάσεων)
Άλλο πράγμα είναι η ισοκατανομή δύναμης στην έκφραση ή κριτική απόψεων (4η προϋπόθεση) και διαφορετικό πράγμα είναι η ισοκατανομή δύναμης στην κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων προς επιλογή (ψήφιση ).
Μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις η ολιγαρχία να αφήσει τα μέλη μιας συλλογικότητας να εκφράζουν ό,τι θέλουν αλλά να διατηρήσει όμως το δικαίωμα στην κατάθεση προτάσεων για τον εαυτό της ή για μια μικρή ομάδα την οποία θα ελέγχει.
Τι θα πετύχει σε αυτή την περίπτωση;
Πρώτον: Ενώ κάποια θέματα που θα θεωρούνται από το όλον της συλλογικότητας σαν τα πιο σημαντικά προς διευθέτηση, σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, η ολιγαρχική ομάδα που θα έχει αποκλειστικά το δικαίωμα στην κατάθεση προτάσεων προς ψήφιση θα μπορεί να τα αγνοεί αν τη συμφέρει να μείνουν ως έχουν και να καταθέτει προτάσεις για τη διευθέτηση άλλων θεμάτων που θα είναι μικρής σημασίας για το όλον. (Δηλαδή να κάνει αντιπερισπασμό)
Δεύτερον: Μπορεί για τη διευθέτηση ενός θέματος οι προτάσεις που θα κατατεθούν από την ολιγαρχική ομάδα να μην καλύπτουν την πλειοψηφία του όλου και ίσως μια κάποια άλλη πρόταση διαφορετική από αυτές να την καλύπτει.
Αντίθετα στην ισοκατανομή δύναμης στην κατάθεση προτάσεων, το κάθε απλό μέλος της συλλογικότητας θα έχει τις ίδιες ακριβώς δυνατότητες-προδιαγραφές με το κάθε εκτελεστικό μέλος (πχ συγκέντρωση ίδιου κατώτερου αριθμού υπογραφών κάτω από μια πρόταση).
(Τα Δημοψηφίσματα που γίνονται κατά καιρούς σε διάφορες χώρες είναι ένας ολιγαρχικός μηχανισμός-μέσον διότι τα θέματα-ερωτήματα προς επιλογή φτιάχνονται έντεχνα από λίγους ολιγάρχες και δεν αφήνουν πολλές επιλογές στους πολίτες παρά γενικά μόνο ένα ναι ή ένα όχι σε μια κατάσταση. Τα Δημοψηφίσματα στο βάθος είναι ένας ολιγαρχικός μηχανισμός.)
Προϋπόθεση 6η (και σχετικά η πιο σημαντική)
Διαχωρισμός των αποφάσεων α) επιλογής της ουσίας του στόχου (κυρίαρχες) από τις αποφάσεις β) πρακτικής υλοποίησης του στόχου και σε αυτόν τον διαχωρισμό δημοκρατική αντιστοίχηση των υποκειμένων.
Για να γίνει πιο κατανοητός αυτός ο διαχωρισμός θα πρέπει να δώσουμε ένα παράδειγμα.
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος Α δίνει εντολή σε κάποιον Β να εκτελέσει τα εξής: Ο Β θα πρέπει εντός τριών ημερών να πάει σε μια άλλη πόλη, να βρει ένα πρόσωπο Γ και να του παραδώσει ένα φάκελο.
Οι πιο πάνω εντολές είναι αποφάσεις του Α. Περικλείουν το σκοπό (παράδοση φακέλου σε κάποιον Γ) . Επίσης περικλείουν την προδιαγραφή (εντός τριών ημερών) και την γενική προδιαγραφή του χώρου στον οποίο πιστεύει ότι βρίσκεται ο Γ (άλλη πόλη) και αυτές οι προδιαγραφές ανήκουν στην ουσία του στόχου.
Ετούτες είναι οι αποφάσεις , οι εντολές ουσίας ή αλλιώς οι κυρίαρχες κατευθυντήριες αποφάσεις.
Τώρα ο Β θα πρέπει να υλοποιήσει τις πιο πάνω εντολές. Στην πρακτική του προσπάθεια θα πρέπει να βρει τον Γ, να αποφασίσει πότε είναι καλύτερα να του δώσει ραντεβού, να αποφασίσει πιο είναι το κατάλληλο μέσο μεταφοράς του στον τόπο συνάντησης κλπ.
Αποφασίζει λοιπόν και ο Β αλλά οι αποφάσεις του δεν είναι οι κυρίαρχες. Είναι αποφάσεις εξαρτώμενες από τις αποφάσεις του Α. Είναι αποφάσεις πρακτικής για την καλύτερη υλοποίηση του σκοπού του Α. Είναι αποφάσεις εκτελεστικού οργάνου.
Στις ολιγαρχικά λειτουργούσες και καταπιεσμένες κοινωνίες ή και εντός αυτών, στις μικρότερες ολιγαρχικές συλλογικότητες τους, οι ψυχασθενείς ολιγάρχες επιδιώκουν τα εξής:
Η κεντρική επιδίωξή τους είναι να κάνουν πάντα τα αδύνατα δυνατά για να μην περάσουν στο ΟΛΟΝ, στο σύνολο δηλ. της συλλογικότητας οι αποφάσεις ουσίας. Δηλαδή να μην περάσουν οι πρώτες, οι κυρίαρχες αποφάσεις.
Επιδιώκουν με όλα τα μέσα ώστε και οι αποφάσεις ουσίας και οι εκτελεστικές αποφάσεις να είναι στα δικά τους χέρια, στον δικό τους έλεγχο δηλαδή να είναι στα χέρια μιας μηδαμινής μειοψηφίας (σε σχέση με το σύνολο των μελών) για να μπορούν έτσι να κάνουν ό,τι θέλουν στην πλειοψηφία.
«Eτσι για να έχουμε δημοκρατικές συλλογικότητες πρέπει να αποκλεισθεί οποιαδήποτε πιθανότητα σε ένα κάποιο μέρος του ΟΛΟΥ (Συμβούλια, σύνεδροι κλπ) να παίρνει τις αποφάσεις ΟΥΣΙΑΣ που να αφορούν στο ΟΛΟΝ.
(Όμως το μέρος του όλου (σύμβουλοι, σύνεδροι) μπορεί να λάβει εντολή από το όλον για να παίρνει αποφάσεις μόνο εκτελεστικές και μέσα στα πλαίσια μιας απόφασης ουσίας που θα έχει λάβει προηγουμένως το όλον.
Αν το μέρος παίρνει αποφάσεις ουσίας για το όλον τότε ακυρώνει τη Δημοκρατία)»
Απ την άλλη αν μελετήσουμε την μέχρι τώρα πορεία όλης της ιστορικής εμπειρίας των απελευθερωτικών κοινωνικών κινημάτων μέχρι και την κατάληξή τους θα διαπιστώσουμε τα εξής:
Οι καταπιεσμένες κοινωνίες κάτω από ορισμένες συνθήκες (ισχυρά προβλήματα) έκαναν εξεγέρσεις και επαναστάσεις για να απελευθερωθούν από κάποιο βαρύ ζυγό.
Πιο περιεκτικά μπορούμε να πούμε ότι προσπαθούσαν να υλοποιήσουν τρία στάδια. Πρώτον να ρίξουν ή να εξοντώσουν τις συγκεκριμένες εξουσίες οι οποίες ήταν η αιτίες των μεγάλων και συγκεκριμένων αδιεξόδων τους,
δεύτερον να βάλουν στην κορυφή της πυραμίδας της διακυβέρνησής τους (με ρόλο νομοθετικό και εκτελεστικό) κάποιους άλλους, που συνήθως ήταν οι μπροστάρηδες, οι πρωτοπόροι της επανάστασης και τους οποίους θεωρούσαν ηθικά ακέραιους, νοητική ικανούς, με ένα καλύτερο κοινωνικό φιλολαϊκό όραμα που αφορούσε και στη λύση μεγάλων προβλημάτων και στην περαιτέρω πορεία της κοινωνίας.
και τρίτον να άρουν τις αιτίες των συγκεκριμένων άμεσων πολύ μεγάλων προβλημάτων τους που τους είχε προκαλέσει η προηγούμενη εξουσία. Να ξεπεράσουν δηλ. τα πολύ πιεστικά προβλήματα που βίωναν στο παρόν.
Από αυτά τα τρία στάδια, ο άμεσος σκοπός-κίνητρο των περισσότερων επαναστατημένων ήταν το τρίτο. Δηλαδή το ξεπέρασμα των μεγάλων άμεσων προβλημάτων και τα δύο αρχικά στάδια ήταν τα μέσα-προϋποθέσεις για να φτάσουν στη λύση των συγκεκριμένων προβλημάτων. Αλλά έλλειπε το ποιο ουσιαστικό. Δηλαδή ο σκοπός και τα μέσα για να ανήκει για πάντα η νομοθετική εξουσία στο λαό.
Που κατέληξαν όμως ΟΛΕΣ οι επαναστάσεις οι οποίες κατόρθωσαν αρχικά να υλοποιήσουν τα δύο πρώτα στάδια ή ακόμα και το τρίτο;
Μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα είχαμε επιστροφή περίπου στο ίδιο σημείο εκκίνησης. Ο κάθε λαός σαν Σίσυφος ήταν αναγκασμένος να αρχίσει ξανά την ίδια κοπιαστική ανηφορική πορεία γιατί λίγο καιρό μετά την νίκη της επανάστασης μια νέα πολιτική και οικονομική ολιγαρχία είχε εγκαθιδρυθεί παίρνοντας τις θέσεις των παλιών ολιγαρχιών και ο πρώην επαναστατημένος λαός έμπαινε πάλι κάτω από κάποιους και στην άκρη. Μια νέα ολιγαρχική γραφειοκρατία είχε αντικαταστήσει την παλιά. Κάποιοι άλλοι έπαιρναν πάλι αποφάσεις για τη ζωή του. Φτού λοιπόν και απ την αρχή.
Η ανισοκατανομή της πολιτικής δύναμης (ολιγαρχικές λειτουργίες) μεταξύ των μελών μιας συλλογικότητας (κοινωνικής) οδηγεί νομοτελειακά σε ανισοκατανομή οικονομικής δύναμης. Και το αντίστροφο. Η ανισοκατανομή οικονομικής δύναμης επιφέρει ανισοκατανομή πολιτικής δύναμης.(είναι ευνόητο ότι ο οικονομικά ισχυρός διαθέτει και χρήμα και την ικανότητα εκβιασμού στους εξαρτώμενους του με αποτέλεσμα την πρόκληση ανισοκατανομής της πολιτικής δύναμης) .
Σημείωση: Εδώ τα ολιγαρχικά λαμόγια κάθε είδους (δεξιά και «αριστερά») όταν μιλάνε για «συμμετοχική δημοκρατία» ή για άμεση Δημοκρατία ή για αυτό διαχείρηση ή για Δημοκρατία ή για εργατική Δημοκρατία κλπ εννοούν κατά βάθος ότι τις κυρίαρχες αποφάσεις πρέπει να τις παίρνουν αυτοί της «ηγεσίας» -ηγεμονίας και τις αποφάσεις εκτελεστικού τύπου (σαν τους ημίονους) να τις παίρνει ο λαός.
Προϋπόθεση 7η
Μηχανισμός διαπίστωσης της θέλησης της πλειοψηφίας.
Ανάλογα με το μέγεθος και τη δομή της συλλογικότητας καθώς επίσης και του επιπέδου ανάπτυξης της επιστήμης-τεχνολογίας θα χρειάζεται ένας μηχανισμός (εκλογικός) δια μέσου του οποίου να αποτυπώνεται ακριβώς ποια είναι η διαμορφωμένη θέληση της πλειοψηφίας των μελών της συλλογικότητας για τις κυρίαρχες (ουσιαστικές) πτυχές του κάθε θέματος.
Φυσικά και δεν πρέπει μια συλλογικότητα να επαφίεται στις εικασίες κάποιων λίγων σχετικά με το τι θέλει η πλειοψηφία του συνόλου.
Τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα μέσα για αυτή την προϋπόθεση είναι: ψηφοφορίες σε γενικές συνελεύσεις (μικρών συλλογικοτήτων), εκλογές με κάλπες, εκλογές με ηλεκτρονικά μέσα και οι επιστημονικές δημοσκοπήσεις κλπ.
(Μερικές όμως ολιγαρχικές συνειδήσεις ίσως να εκφράσουν κάποιο φετιχισμό με κάποιο μέσο για τους ευνόητους λόγους οι οποίοι αποδίδονται με το « όποιος δεν θέλει να ζυμώσει δέκα μέρες κοσκινίζει».)
Προϋπόθεση 8η
Εξασφάλιση της σχέσης κυριαρχίας του υποκειμένου της κοινωνίας επί των εκτελεστικών οργάνων της. (Λαϊκοί ελεγκτικοί μηχανισμοί)
1) Άκρως απαραίτητος δεν είναι μόνο ο διαχωρισμός των αποφάσεων σε αποφάσεις ουσίας και σε αποφάσεις εκτελεστικές με την ταυτόχρονη αντιστοίχηση στις πρώτες του υποκειμένου της κοινωνίας αλλά και η δημιουργία σχέσης κυριαρχίας (και διασφάλισης αυτής της κυριαρχίας) του υποκειμένου της κοινωνίας πάνω σε κάθε υποκείμενο συντονιστή-λειτουργό - διοικητή δηλαδή πάνω στα εκτελεστικά όργανα. Με άλλα λόγια θα πρέπει το πάνω χέρι να το έχει ΠΑΝΤΑ το υποκείμενο της κοινωνίας και όχι το αντίστροφο δηλ τα εκτελεστικά όργανα να έχουν το πάνω χέρι επί της κοινωνίας.
Για να επιτυγχάνεται αυτό απαιτείται πρώτα από όλα το υποκείμενο κοινωνία να έχει τον έλεγχο – κυριαρχία επί των θεσμών-μηχανισμών της επίσημης βίας. (Αστυνομία, στρατό κλπ)
Κατόπιν και όλοι οι θεσμοί ή συλλογικότητες να έχουν τέτοιο τρόπο λειτουργίας ώστε να εξασφαλίζεται η κυριαρχία του λαού.
Η κάθε δημοκρατικά λειτουργούσα συλλογικότητα ή το κάθε δημοκρατικά λειτουργών συλλογικό εκτελεστικό όργανο θα πρέπει να πλαισιώνεται απαραίτητα από ένα μηχανισμό κοινωνικού (συλλογικού) ελέγχου και επιβολής κυρώσεων.
2) Ο τρόπος επιλογής των εκτελεστικών οργάνων, ο τρόπος επιλογής των λαϊκών ελεγκτικών οργάνων ανά περίπτωση (αιρετά ή κληρωτά), ο τρόπος ελέγχου των εκτελεστικών οργάνων σε συνδυασμό με μία και μοναδική θητεία σε κάθε όργανο (διοικητικό και ελεγκτικό) και το ανακλητό των εκτελεστικών οργάνων ανά πάσα στιγμή είναι όπλα που βοηθούν στην εγκαθίδρυση και εξασφάλιση της κυριαρχίας του υποκειμένου της κοινωνίας επί των εκτελεστικών οργάνων, στην εξασφάλιση της σχέσης εντολέα-εντολοδόχου.
Σε περίπτωση που τα εκτελεστικά όργανα είναι αιρετά και όχι κληρωτά τότε αυτά πρέπει να εκλέγονται ΑΜΕΣΑ από το ΣΥΝΟΛΟ των μελών της συλλογικότητας
( και όχι από σύνεδρους όπως κάνουν σήμερα τα αστικά και τα «αριστερά»-ολιγαρχικά κόμματα) και επίσης να είναι ανακλητά ανά πάσα στιγμή από το σύνολο των μελών.
3) Για το όποιο εκτελεστικό υποκείμενο θα πρέπει η συλλογικότητα (πλειοψηφικά το σύνολο των μελών) να έχει καθορίσει εκ των προτέρων τις προδιαγραφές των κινήσεών του σε έκτακτες ή πάγιες καταστάσεις.
Προϋπόθεση 9η
Διαρκής στόχευση στη ΣΥΝΟΛΙΚΗ αποτελεσματικότητα.
Ένας από τους κεντρικούς σκοπούς της κάθε συλλογικής πράξης θα πρέπει πάντα να είναι η μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα σχετικά με την συλλογική και ατομική προσδοκώμενη ωφελιμότητα.
Η ωφελιμότητα όμως θα πρέπει να επιδιώκεται όχι μόνο σε συνάρτηση με τις άμεσες ανάγκες αλλά και προοπτικά.
Δηλαδή δεν θα πρέπει λόγω μεγάλης άμεσης πίεσης των αναγκών να υιοθετούνται ολιγαρχικές μέθοδοι γιατί αυτό προοπτικά θα φέρει μεγάλη ζημιά στην κοινωνία.
Η συλλογική πράξη θα πρέπει να μορφοποιείται έτσι ώστε να αποδεικνύεται πάντα αποτελεσματικότερη της ολιγαρχικής γιατί διαφορετικά θα καραδοκεί πάντα η ολιγαρχία να πάρει το πάνω χέρι.
